Τα επίπεδα στρες του φοιτητικού πληθυσμού αυξάνονται δραματικά και αυτό αντικατοπτρίζεται στα επίπεδα κινήτρων, τη διάθεση και την γνωστική τους απόδοση.

Το στρες είναι μια απορυθμισμένη κατάσταση του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος (ΑΝΣ). Η νοητική υπερδιέγερση καταλαμβάνει τη φυσιολογία του σώματος και παγώνει το νευρικό σύστημα σε μια υπερδραστήρια κατάσταση (συμπαθητικός κλάδος του ΑΝΣ). Αυτή η μη ισορροπημένη συμπαθητικοτονία προδιαθέτει για φλεγμονώδεις παθήσεις (πχ και όχι μόνο, πεπτικά προβλήματα όπως η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου -IBS[1]), νοητική σύγχυση και μειωμένη συγκέντρωση και μειωμένη ακαδημαϊκή /επαγγελματική/αθλητική απόδοση. Το στρες μπορεί να προκληθεί από πραγματικές απειλές όπως οικονομικές δυσκολίες ή διακοπή σχέσεων, αλλά και από φανταστικές σκέψεις ή συναισθήματα που προβάλλονται στο τώρα. 

Οι στρεσογόνοι παράγοντες ενεργοποιούν πρωτόγονους μηχανισμούς επιβίωσης που βρίσκονται βαθιά στις δομές του εγκεφάλου (δηλαδή, στο  μεταιχμιακό σύστημα, αμυγδαλή) και η υπερβολική αντίδραση εξαντλεί το σώμα από χρήσιμους πόρους και ενέργεια για να ανταπεξέλθει στη καθημερινότητα.

Στην περίπτωση της ακαδημαϊκής επίδοσης, τα αυξημένα επίπεδα στρες μπορεί να μειώσουν το κίνητρο, την προσοχή, τις γνωστικές ικανότητες, τη διατήρηση της μνήμης, θέτοντας σε κίνδυνο τόσο την προετοιμασία των μαθητών όσο και την επίδοση την ημέρα της εξέτασης. Η απόδοσή τους μπορεί να είναι κάτω από τις ικανότητές τους με αδυναμία συγκέντρωσης, κενά μνήμης, αναπνευστικά προβλήματα, κρίσεις πανικού κ.λπ.

Η υπερβολική έκθεση σε χημικές ουσίες ή ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία (υπερβολικά εκτεταμένος χρόνος μπροστά σε οθόνες) μπορεί επίσης να προκαλέσει αντίδραση στο στρες, καθώς το νευρικό σύστημα αγωνίζεται να τις εξουδετερώσει και να τις αποτοξινώσει. Έτσι, συναισθηματικοί, ψυχικοί, τραυματικοί, βιοχημικοί ηλεκτρομαγνητικοί παράγοντες μπορούν να υπερδιεγείρουν το ΑΝΣ σε αυξημένη συμπαθητική κατάσταση (μάχη ή φυγή) χωρίς επαρκή παρασυμπαθητική κατάσταση (ανάπαυση και πέψη). Το στρες είναι μια κατάσταση όπου η επιτάχυνση (συμπαθητική κατάσταση) είναι πάντα ενεργή και η επιβράδυνση ή η χαλάρωση (παρασυμπαθητική κατάσταση) παραμένει απρόσιτη. Αυτό, μεταξύ άλλων, επιβαρύνει το καρδιαγγειακό σύστημα και μακροπρόθεσμα εμφανίζεται μια ποικιλία καρδιαγγειακών προβλημάτων, όπως για παράδειγμα η υπέρταση ή οι αρρυθμίες. Ωστόσο, οι καρδιακοί και αναπνευστικοί μηχανισμοί προσφέρουν επίσης τα εργαλεία που λειτουργούν ως πύλη για τη ρύθμιση του ΑΝΣ και την ανάρρωση από την αλλοστατική υπερφόρτωση.

[1] Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου -ΣΥΝ: πεπτική δυσφορία που χαρακτηρίζεται από συνεχή πόνο που σταδιακά γίνεται δύσκολο να καταπραΰνετε και ενοχλητικά συμπτώματα όπως ναυτία, φούσκωμα, διάρροια και δυσκοιλιότητα

Τα τελευταία χρόνια, έχει δοθεί μεγάλη προσοχή στη νευρωνική οδό που επιτρέπει στην καρδιά να ανακάμψει από το στρες. Το πνευμονογαστρικό νεύρο (vagus nerve), το 10ο κρανιακό νεύρο, λειτουργεί ως λεωφόρος για την επικοινωνία μεταξύ Νου και Σώματος. Το 80% της σηματοδοτησης του είναι προσαγωγό (προς τον εγκέφαλο) και το σώμα ενημερώνει συνεχώς το εγκεφαλικό στέλεχος (brain stem) για τους παράγοντες που to ενεργοποιούν και τις συνθήκες που συμβαίνουν σε βιοχημικό, φυσιολογικό και συναισθηματικό επίπεδο. Η θεωρία του πολλαπλών κλάδων του πνευμονογαστρικού νεύρου  (ραχιαίος, κοιλιακός κλάδος) του Stephen Porges επέτρεψε τη σύνδεση της νευροφυσιολογίας με την ψυχοθεραπεία. Ακόμα και για όσους διαφωνούν με τη θεωρία ως εξήγηση για το πάγωμα ή τις αντιδράσεις στο στρες και το τραύμα, το γεγονός παραμένει ότι το πνευμονογαστρικό νεύρο λειτουργεί ως «φρένο»[2], επιτρέπει στο αντανακλαστικό του πιεσοϋποδοχέα (baroreceptor) να διακυμάνει τον καρδιακό ρυθμό (HR) και την αρτηριακή πίεση (BP). Έτσι, όταν το στρες ενεργοποιείται, δεν μπορεί να χειραγωγηθεί από γνωστικά εργαλεία, αλλά απαιτεί πρόσβαση στη νευροκαρδιοφυσιολογία.

[2] Ενδιαφέροντα αναγνώσματα είναι τα βιβλία της Arielle Schwartz σχετικά με την θεωρία για τα πολλάπλούς κλάδους του πνευμονογαστρικού και το τραύμα https://drarielleschwartz.com/

Στις μελέτες που έχουν προκύψει τις τελευταίες δεκαετίες, η μεταβλητότητα του καρδιακού ρυθμού (HRV) είναι μια μέτρηση που μπορεί να δείξει τη δυσλειτουργία των νευρο- φυσιολογικών οδών και ένας αυξανόμενος αριθμός συσκευών, από  το Apple Watch μέχρι αυτόνομες συσκευές όπως το Firstbeat ή το Oura Oura Ring, για να αναφέρουμε μερικές, μετρούν αυτήν την μεταβλητότητα συνεχώς ή κατ' απαίτηση. Από αθλητές μέχρι επαγγελματίες που ενδιαφέρονται για βελτιωμένη (δηλαδή μέγιστη) απόδοση, το HRV έχει χρησιμοποιηθεί ως ΕΡΓΑΛΕΙΟ για τη βελτίωση της νευροφυσιολογίας τους για βελτιωμένο ύπνο, σωματικές και πνευματικές εργασίες.

Έτσι, η HRV μπορεί να εκπαιδευτεί και να βελτιωθεί εφαρμόζοντας αναπνοή σε συχνότητα συντονισμού (resonance frequency, RF). Η συχνότητα συντονισμού μπορεί να μετρηθεί με ακρίβεια χρησιμοποιώντας εξειδικευμένες συσκευές όπως το Nexus της Mind Media που διαθέτει εξειδικευμένους αισθητήρες για τον ρυθμό αναπνοής (αισθητήρας τύπου ζώνης) και τον καρδιακό ρυθμό (αισθητήρες EKG και BVP[3]). Η συχνότητα συντονισμού διαφέρει μεταξύ των ατόμων, καθώς αντανακλά το μέγεθος του καρδιαγγειακού τους συστήματος. Συνήθως κυμαίνεται μεταξύ 5-7 bpm (αναπνοές ανά λεπτό). Όταν αναπνέετε με αυτόν τον ρυθμό, το κύμα του καρδιακού ρυθμού και ο ρυθμός αναπνοής αυξάνονται και μειώνονται ανάλογα και αυτό περιγράφεται ως «κατάσταση Συνοχής (coherence state)». Η κατάσταση συνοχής συγχρονίζει το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο της καρδιάς και του εγκεφάλου και βελτιστοποιεί τη φυσιολογία όλων των οργάνων καθώς αυτά οξυγονώνονται και θρέφονται με τον βέλτιστο τρόπο[4].

[3] ΗΚΓ: Αισθητήρας ηλεκτροκαρδιογραφήματος τοποθετημένος σε συγκεκριμένα σημεία στο στήθος, BVP: Παλμός όγκου αίματος που χρησιμοποιεί υπέρυθρο φως για τη μέτρηση του αριθμού των καρδιακών παλμών και τοποθετείται εύκολα στον δείκτη.

[4] ΗΚΓ: Αισθητήρας ηλεκτροκαρδιογραφήματος τοποθετημένος σε συγκεκριμένα σημεία στο στήθος, BVP: Παλμός όγκου αίματος που χρησιμοποιεί υπέρυθρο φως για τη μέτρηση του αριθμού των καρδιακών παλμών και τοποθετείται εύκολα στον δείκτη

Leah Lagos https://drleahlagos.com/services/biofeedback/

Inna Khazan https://www.innakhazan.com/biofeedback-mindfulness

Danielle Matto: https://www.optimalvitality.online/

Προτείνεται η εκπαίδευση:

• Μαθητών, (ειδικά όσων ετοιμάζονται να δώσουν σημαντικές εξετάσεις όπως Εισαγωγικές για το Πανεπιστήμιο),
• Φοιτητών,
• Εκπαιδευτικών (ειδικά στα όρια του burnout)
• Γονέων
• Eπαγγελματιών,
• Aθλητών (ερασιτεχνών και επαγγελματιών)
• Όποιος νιώθει ότι το έχει ανάγκη γιατι βιώνει κάποια Μετάβαση

στα ακόλουθα ΕΡΓΑΛΕΙΑ:

1. Στάση και επίγνωση της αναπνοής: Όταν η σπονδυλική στήλη δεν βρίσκεται στη σωστή ευθυγράμμιση της, οι ιδιοδεκτικές πληροφορίες που στέλνουν σήματα από το σώμα στο νευρικό σύστημα μέσω του δικτύου της περιτονίας[5] διακυβεύονται. Η επίγνωση της θέσης και της στάσης του σώματος επιτρέπει πιο ομαλή εσωτερική επικοινωνία, αντίληψη της έναρξης των δυσάρεστων συμπτωμάτων και ταχύτερη διαχείριση των δύσκολων συμπτωμάτων.

2. Εκπαίδευση HRV στη συχνότητα συντονισμού: Χρησιμοποιώντας εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα, όπως το Paced breathing ή το Breathe, οι συμμετέχοντες μπορούν να εκπαιδευτούν στην αναπνοή συχνότητας συντονισμού. Η HRV μπορεί να μετρηθεί με ακρίβεια χρησιμοποιώντας την τιμή rMSSD της συσκευής βιοανάδρασης Nexus ή άλλες φορητές συσκευές (εφαρμογή Polar strap H10 και Elite ή HRV4training[6] και τον αισθητήρα στο τηλέφωνο). Ο μέσος όρος της τετραγωνικής ρίζας της τυπικής απόκλισης (rMSSD) των χρονικών διαστημάτων από έναν καρδιακό παλμό στον επόμενο είναι μια ευρέως αποδεκτή μέτρηση για βραχυπρόθεσμες μετρήσεις της HRV και δείχνει τη δραστηριότητα του πνευμονογαστρικού νεύρου και του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος. Η χαμηλή rMSSD υποδηλώνει χαμηλή παρασυμπαθητική δραστηριότητα και αυξημένο στρες.

3. Διαλογισμός και οπτικοποίηση με επίκεντρο την καρδιά: Κατά τη διάρκεια της αναπνοής με συχνότητα συντονισμού ή ως ξεχωριστή εργασία, θα παρέχονται και θα εξασκούνται ασκήσεις με επίκεντρο την καρδιά, οι οποίες έχουν μελετηθεί εκτενώς από το Heart Math Institute[7].

4. Βαθιά χαλάρωση χρησιμοποιώντας Yoga Nidra: Οι τεχνικές σάρωσης σώματος που χρησιμοποιούν τη μεθοδολογία βαθιάς χαλάρωσης της yoga Nidra έχουν αποδειχθεί ότι μειώνουν την ψυχική υπερφόρτωση και επιτρέπουν μια σωματική «ελαφρότητα»[8] και ευεξία.

[5] Δίκτυο περιτονίας: το σύνολο των μεμβρανών και των δομών που συνδέουν όλα τα όργανα και από το κεφάλι μέχρι τα δάχτυλα των ποδιών. Η περιτονία είναι ο ιστός μέσω του οποίου διέρχονται οι αρτηρίες, οι φλέβες, τα νεύρα, οι υποδοχείς και η μειωμένη τάση σε αυτές τις δομές προδιαθέτει για προβλήματα υγείας, καθώς τα σήματα και τα υγρά δεν μπορούν να μεταφερθούν έγκαιρα και οργανωμένα. Η περιτονία θεωρείται το «όργανο» που συγκρατεί τα συναισθήματα, τις πεποιθήσεις και τα υποσυνείδητά μας πρότυπα.

[6] https://www.hrv4training.com/quickstart-guide.html

[7]Ενδιαφέρον ανάγνωσμα από το Heart Math σχετικά με την ευημερία των μαθητών: https://www.heartmath.com/blog/health-and-wellness/heartmath-institute-empowering-students-with-tools-for-emotional-well-being/

[8] https://www.ijhsr.org/IJHSR_Vol.12_Issue.12_Dec2022/IJHSR24.pdf

Τα εργαλεία αυτά που μπορούν να δουλευτούν ΑΤΟΜΙΚΑ ή ΟΜΑΔΙΚΑ.

8-10 εβδομαδιαίες συναντήσεις θεωρείται η βάση για να μπει το σώμα σε μια ΣΥΝΗΘΕΙΑ και για να το εντάξει στο ΠΟΛΥΠΛΟΚΟ πρόγραμμα της καθημερινότητας.

Τα εργαλεία αυτά είναι εξελισσομενα και το άτομο ή η Ομάδα υποστήρίζεται και φροντίζεται καθώς ακολουθεί αυτό το εξελικτικό μονοπάτι.

Η εφαρμογή αυτών των νευροφυσιολογικών εργαλείων σε ΟΜΑΔΕΣ ή στην ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ μπορεί να δημιουργήσει πιο ευνοϊκές συνθήκες για την καθιέρωση μιας συνεπούς πρακτικής και να ευνοήσει τη ΣΥΝΔΕΣΗ (rapport) μεταξώ των ατόμων αυτής της ομάδας/οικογένειας.

Τα εργαλεία που παρέχονται στα εργαστήρια συμπληρώνουν τη συμβουλευτική ή τις θεραπείες που λαμβάνουν ήδη οι ενδιαφερόμενοι Η ιδέα είναι να ενεργοποιηθεί η νευροφυσιολογία των συμμετεχόντων και να κινητοποιηθούν τα μη γνωστικά εμπόδια.

Ανάλογα με την αρχική κατάσταση των συμμετεχόντων, μπορούμε να προσφέρουμε πρόσθετες προσεγγίσεις:

Νευροανάδραση[9]: το ποσοτικό ΗΕΓ (qEEG)[10] αξιολογεί τα εγκεφαλικά κύματα του συμμετέχοντα και μπορεί να προσφερθεί ένα εξατομικευμένο σχέδιο εκπαίδευσης HRV ή νευροανάδρασης. Η νευροανάδραση είναι μια επιστημονικά επικυρωμένη μέθοδος για βελτιωμένη ψυχική, γνωστική και συναισθηματική ευεξία.

Ηχοθεραπεία: Μετά την αξιολόγηση qEEG, ο συμμετέχων μπορεί να λάβει τον σύνδεσμο για μια εφαρμογή που επιτρέπει την εκπαίδευση HRV ταυτόχρονα με την ηχοθεραπεία. Η εφαρμογή έχει δημιουργηθεί από τη Δρ. Νίκη Τριανταφυλλοπούλου και τον Davide Del Vento (συνεργάτες που βρίσκονται στο Τορίνο της Ιταλίας). Ο τύπος της ηχοθεραπείας είναι εξατομικευμένος και απαιτεί αξιολόγηση qEEG προκειμένου να βελτιστοποιηθεί για τις ανάγκες του συμμετέχοντα.

Βιοσωματικές Οστεοπαθητικές Θεραπείες: Η Βιοσωματική Οστεοπαθητική λειτουργεί με τα κρανιακά, σπλαχνικά, περιτοναϊκά συστήματα και την ροϊκότητα των υγρών του σώματος, προκειμένου να υποστηρίξει την σωματική ευεξία και την ενδοδεκτικότητα. Πρόκειται για μια ήπια πρακτική/δια χειρός προσέγγιση κατάλληλη για όλους. Λειτουργεί στην πρόληψη και στην αυτορρύθμιση και αυξάνει την σωματική επίγνωση. Ως εκ τουτου βλέπει την μοναδικότητα και την ολότητα του ατομου και όχι τα ταμπελάκια της όποιας διάγνωσης.

[9]  Λεπτομερής επιστημονική ανάγνωση:  https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4892319/

[10] Q EEG: quantitative electroencephalogram, ποσοτικό Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα ( ΗΕΓ)

Η εκπαίδευση HRV, η επίγνωση του σώματος και η διαφραγματική αναπνοή είναι εργαλεία που μπορούν να εφαρμοστούν από όλους για την ανακούφιση του στρες και την ενσωμάτωσή τους για βέλτιστη απόδοση, ειδικά εάν υπάρχουν απαιτητικές εργασίες, π.χ. αθλητική ή ακαδημαϊκή απόδοση. Αυτά τα εργαλεία πρέπει να εξασκούνται με συνέπεια, προκειμένου να γίνουν μέρος της υγιούς αντίδρασης στο ευ-στρες[11]. Η αυξημένη συχνότητα εμφάνισης μη ρυθμιζόμενων συναισθηματικών ή ψυχικών καταστάσεων στον εφηβικό και ενήλικο πληθυσμό απαιτεί την εφαρμογή πρόσθετων εργαλείων και η HRV και η σωματική επίγνωση αποτελούν την υπόσχεση που μπορεί να υποστηρίξει την αυτορρύθμιση και την ανθεκτικότητά τους. Αρχικές μελέτες του Ινστιτούτου Heart Math στον νεαρότερο και ενήλικο πληθυσμό την τελευταία δεκαετία υποστηρίζουν ότι αυτά τα εργαλεία είναι εφαρμόσιμα, έγκυρα και επιτυχημένα για όλα τα μέλη του πληθυσμού που κρατούν το μέλλον στα χέρια και τις καρδιές τους.

[11] Ευ-στρες: το θετικό στρες που επιτρέπει την εγρήγορση και την παρακινημένη δράση για βέλτιστη ευεξία και απόδοση. Δυσ-στρες: η αρνητική αντίδραση στο στρες που ακινητοποιεί και θέτει σε κίνδυνο την ευεξία και προδιαθέτει για προβλήματα υγείας.